Als oktober overgaat in november, en de herfst zijn einde nadert vieren duizenden heksen, wiccans, druïden en andere heidenen in Europa en Amerika (en elders) Samhain.
amhain is het festival der Doden. Het is een Keltisch woord en betekent “het einde van de zomer” . Je spreekt het uit als “sauw-in”. Samhain is de viering van het einde van de oogsttijd en de start van het koudste seizoen van het jaar.
Voor de meeste heksen is de Keltische benaming Samhain de meest gebruikelijke naam om dit feest aan te duiden. Clan Triple Goddess gebruikt deze naam ook. Maar het is zeker niet de enige naam voor deze tijd van het jaar.
Voor veel heksen is Samhain ook het begin van het spirituele nieuwe jaar.
Laten we eens kijken naar de geschiedenis van Samhain, waarom het wordt gevierd, hoe je Samhain zou kunnen vieren. Ook hebben we een mooie Samhain-meditatie voor je. Die vind je hiernaast.
Samhain is dus het feest der Doden en het wordt door heksen gezien als het begin van de wintertijd. Samhain is de tegenhanger van Beltane, het feest van de vruchtbaarheid. Samhain en Beltane staan recht tegenover elkaar op het Jaarwiel.
Het is koud, we zitten meer binnen. Dit is een goede periode om te overdenken wat er van je plannen van de afgelopen periode terecht is gekomen.
Samhain wordt vaak gevierd in de nacht van 31 oktober op 1 november, maar niet altijd. Het hangt ook af van je spirituele traditie en uiteraard geografie. Heksen op het zuidelijk halfrond vieren Samhain rond begin mei, omdat dat meer in lijn is met hoe de seizoenen daar zijn.
Er zijn ook mensen die Samhain vieren op de nieuwe of volle maan die het dichts bij 1 november ligt of mensen die voor een astronomische benadering kiezen en uitgaan van het middelpunt tussen de herfstequinox en midwinter (je komt dan iets later uit, maar voor 6 november). Het is dus niet perse noodzakelijk om je viering exact op 31 oktober of 1 november te laten vallen.
Centrale thema’s bij een Samhainviering zijn over het algemeen:
- Eren van de Doden;
- Het vieren van het nieuwe jaar;
- Divineren.
Het vieren van het nieuwe jaar
Voor onze voorouders begon het nieuwe jaar niet op 1 januari, maar met het begin van de winter, dus met wat wij nu als Samhain vieren. Tot de 15e eeuw gold voor veel culturen dat de nieuwe dag met de avondschemer begon, niet om 0.00 uur ’s nachts. En zo werd dus ook niet Midwinter, maar het begin van de winter gezien als het tijdstip van het begin van een nieuwe jaar. Deze tijdsrekening was dus anders als onze moderne manier.
Samhain is de afsluiting van het oogstseizoen. Denk niet alleen aan graan en vruchten. In deze tijd werden ook een aantal dieren geslacht, waarvan men het vlees nodig had om de winter door te komen, of waarvoor men niet genoeg voer had om ze gedurende de hele winter te eten te geven.
Ook als je naar de natuur kijkt in de periode van het jaar, dan zie je dat alles “afsterft” De Dood zit letterlijk in de lucht!
Het is koud, we zitten meer binnen. Dit is een goede periode om te overdenken wat er van je plannen van de afgelopen periode terecht is gekomen. Wat heb je dit jaar kunnen oogsten en wat niet? Heb je je goed voorbereid op de lange winter die komen gaat?
De hectische oogstperiode is voorbij. In voorbije eeuwen was dit voor de meeste mensen een extreem drukke periode waarin heel hard moest worden gewerkt om de oogst tijdig binnen te halen. Dat is nu voorbij en er breekt een tijd van rust en contemplatie aan. We keren naar binnen.
Samhain is dus een veel minder uitbundig feest als Mabon en wordt dan ook vaker binnen de familie of Clan gevierd.
Eren van de doden
Voor alle Europese volkeren gold dat het begin van de winter de periode was, dat de Doden geacht werden terug te keren naar het land van de levenden en zij bleven tot na Midwinter. Eren (en contact maken met) de Doden is dan ook een heel belangrijk thema dat je binnen een Samhain viering terug kunt zien komen. Binnen de traditionele hekserij heeft het werken met voorouders een belangrijke plaats. Wij eren hen natuurlijk niet alleen met Samhain, maar dit is wel de periode waarin er nog eens extra aandacht aan onze geliefde overledenen wordt geschonken. Binnen onze Clan eren we niet alleen de Voorouders van ons Bloed, maar ook de Voorouders van de Geest (overleden die een grote invloed hebben gehad op het gedachtegoed van de Clan of hekserij in zijn algemeenheid)
Verder wordt de Samhainviering wel aangegrepen voor verdriet- en rouwverwerking.
De gebruiken rondom het eren van de doden, de Voorouders, zijn zeer oud en van alle tijden en van alle continenten. Deze volksgebruiken waren zo diep in de ziel van de Europese volkeren verankerd dat ze niet uitgeroeid konden worden met de komst van het Christendom De gebruiken werden dan ook gekerstend naar Allerzielen. De oorspronkelijke feesten van de oude volken van Europa vielen eind oktober/begin november. Daarom werd Allerheiligen verplaatst van de oorspronkelijke datum 13 mei naar 1 november, de start van het Keltische nieuwjaar.
Er wordt gezegd dat de sluier tussen de Werelden in deze periode van het jaar dun is, waardoor het gemakkelijker is om contact te maken met de Doden. Het is ook van alle tijden dat de Voorouders om raad en advies wordt gevraagd en daarom is deze periode dan ook heel geschikt om te divineren, met behulp van de Voorouders. Veel volksgebruiken zijn zijn overgeleverd mbt deze periode van het jaar hebben dan ook te maken met divineren: Met wie ga ik trouwen? Wordt de oogst volgend jaargoed? Gaat er iemand steven deze winter?
De Samhainviering wordt dan ook nu nog veelvuldig gebruikt om te divineren om de doden en andere geesten te raadplegen over belangrijke zaken. Je kunt dit individueel doen in de beslotenheid van je eigen huis of ervoor kiezen om het samen met andere heksen te doen, zoals de Clan Triple Goddess dat doet. Een mooie activiteit in deze periode van het jaar is natuurlijk het bezoek van de graven van je familieleden en daar een mooi offer achter te laten. Ook zijn in Limburg of diverse plaatsen nog grafheuvels uit het verleden terug te vinden. Ze stammen uit verschillende tijdperken; de late steentijd tot de Romeinse tijd. Bekend zijn wel de grafheuvels in het Vijlenerbos. Bijzondere plekken voor een ingetogen meditatie, om je af te stemmen op je banden met het verleden.
Verder wordt de Samhainviering wel aangegrepen voor verdriet- en rouwverwerking. Afscheid nemen kan zeer pijnlijk zijn. In deze periode kunnen we spiritueel heel dicht bij onze geliefden komen, en ons leren aanpassen aan hun verblijf in de Andere Wereld.
Volksgebruiken
Met de groei van het Christendom als de dominante religie in Europa werden ook de gebruiken gekerstend. Omdat de mensen bleven vasthouden aan hun oude gebruiken werden deze gedeeltelijk opgenomen binnen de Christelijke feesten en geincorporeerd in Allerheiligen en Allerzielen.
Natuurlijk veranderde wel de inhoud. In plaats van de Machtige Doden, voorouders die hun nakomelingen wijsheid en kracht kunnen schenken, die deels zelfs vergoddelijkt werden, werden de doden “arme zielen”, van wie men geen hulp kon verwachten. De doden waren hulpeloos, vragen aan hen stellen was zinloos want zij waren niet wijs, aan hen offeren was zinloos.
Maar tot op heden is het zo dat in de meeste landen om ons heen Allerheiligen/Allerzielen nog altijd nationale feestdagen zijn, waarop men vrij is (niet in Nederland) en het is nog altijd de dag waarop heel veel mensen met veel liefde de graven van hun overleden bezoeken, schoonmaken en van kaarsen en bloemen en planten voorzien.
Oorspronkelijk was het geloof echter dat de doden tussen Samhain en Midwinter terugkeerden naar de plek waar ze vandaan kwamen. Je kon hun om raad vragen en vaak gaven ze blijk van hun aanwezigheid door wonderbaarlijke verschijningen en vreemde gebeurtenissen. Ook een geschenk kon men verwachten.
Zowel Sint Maarten als Sinterklaas bewaren volksgebruiken die met Wodan te maken hebben.
Samhain was van oorsprong ook een van de lichtfeesten; er werden grote vuren aangestoken. Dit gebruik zie je bijvoorbeeld nog terug in de Sint Maartensvuren. Er wordt gezegd dat nergens in ons land Sint Maarten meer werd gevierd dan in Limburg. Op de avond van 10 november werden in vele dorpen grootse vuren ontstoken, waar men al weken van te voren het dorre loof van de gerooide aardappelen voor had verzameld. De kindereln liepen met lichtjes door de straten. Het waren uitgeholde suikerbieten of grote pompoenen. Op veel plekken wordt Sint Maarten (11 november) door de boeren ook nog steeds gezien als het einde van de herfst. De oogst is voorbij en een nieuw seizoen start. Net als met Sinterklaas maakte Sint Maarten op zijn schimmel een ommegang en deelde geschenken uit.
Zowel Sint Maarten als Sinterklaas bewaren volksgebruiken die met Wodan te maken hebben. Van Sint maarten wordt ook gezegd dat we hier te maken hebben met het gekerstende beeld van de wintergod Ullr.
Samhain Correspondenties
Namen | Samhain, Halloween, Allerheiligen en Allerzielen, Dias de los Muertos, Winterfyllith, Winternachten |
Godinnen en Goden | Het “Crone” aspect van de Triple Goddess ,Vrouw Holle, Hel (godin), Berchta, Frau Percht, Hecate, Cerridwen, Hades |
Kleuren | Zwart, oranje, paars |
Bomen | Eik, Sleedoorn |
Voedsel | Pompoensoep, Appels, alle soorten vlees, bisschopswijn & cider, cranberrycakes, maïs, noten, pompoenen & kalebassen, rapen & knollen, wortels |
Symbolen/ decoratie | Foto’s van overgegane dierbaren, herfstbladeren, herfstbloemen, pompoenlantaarns (Jack-‘o-Lantarns), pompoenen & kalebassen – eventueel uitgesneden met enge gezichten, afnemende Maan, appels, bezem, grote vuren, ketel, maskers, zwarte katten. |
Bronnen
- Van Sint Margriet tot Sint Katrien, oogst en herfst in ons volksleven – Aat van Gilst
- De acht jaarfeesten – Joke en Ko Lankester
- Feesten, zeden, gebruiken en spreekwoorden in Limburg – H. Welters
- Halloween – Silver Ravenwolf
- Celebrating Samhain – Selena Fox
- Folklore – W.A.P. Smit
- Samhain – Arith Härger
Joke en Ko Lankester | Aat van Gilst | H. Welters | Silver Ravenwolf |